Obrona konieczna

Definicja obrony koniecznej została zawarta w treści art. 25 k.k.

W/w artykuł opisuje całościowy kontratyp obrony koniecznej. Zgodnie z jego treścią- nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegających do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.

Co więcej, nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zamachu.

Zaistnienie obrony koniecznej jest okolicznością jedynie wyłączającą bezprawność.  

Znamiona określające warunki dopuszczalności obrony koniecznej:

• zamach – musi być w pełni uświadomiony przez broniącego się, nie jest możliwy urojony zamach, bez znaczenia czy zamach jest zachowaniem umyślnym czy nie np. zamach osoby niepoczytalnej;
• zamach z działania lub zaniechania (np. nieopuszczenie zajmowanego lokalu);
• bezpośredniość – zamach z zagrożenia abstrakcyjnego w konkretne, musi wejść w fazę usiłowania, jeśli zamach nie był w fazie usiłowania to obrona konieczna nie jest zasadna i stanowi eksces ekstensywny;
• bezpośredniość zamachu trwa tak długo jak długo aktualne jest konkretne zagrożenie (wzorzec modelowego obywatela );
• bezprawność – zamach sprzeczny z porządkiem prawnym, realizuje znamiona typu czynu zabronionego (nie jest nim zachowanie kontratypem będące nawet niesłuszne np. aresztowanie niewłaściwej osoby);
• zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem - nie jest wskazany katalog dóbr prawnych;
• odparcie zamachu.

Należy również zawrócić uwagę na znamiona określające działania obronne.

Są to:

• odparcie zamachu – zawsze działaniem, skierowane przeciwko dobru napastnika i stanowi czyn zabroniony 
• działanie – motywowane chęcią odparcia zamachu;
• konieczność obrony (to czy ma charakter samoistny czy subsydiarny);
• samoistność - jest dopuszczalna z racji zamachu na jakiekolwiek dobro prawnie chroniony, sam zamach uprawnia do podjęcia działań obronnych, osoba atakowana nie musi szukać obrony koniecznej o najmniejszej dolegliwości;
• subsydiarność - należy udowodnić że nie było żadnego innego sposobu odparcia zamachu; w prawie karnym podnosi się postulat jak najmniejszej dolegliwości szkody w dobru napastnika;
• względu na subsydiarność - zamach musi być bezprawny i bezpośredni oraz jak najmniejsza szkoda napastnika.

Możliwe jest również przekroczenie granic obrony koniecznej. Wówczas dochodzi do tzw. ekscesów.

Można wyróżnić:

• eksces ekstensywny – gdy dochodzi do przedłużonego czasu trwania stosunku do czasu trwania działań obronnych;
• eksces intensywny - gdy osoba broniąca się broni się niewspółmiernie do ataku.